Lang leve
de aardappel
Hollandse trots
Wij horen bij de aardappel en de aardappel bij ons
De aardappel vormt een oer-Hollands icoon. Wij horen bij de aardappel en de aardappel hoort bij ons. In deze special bekijken we hoe ons landschap, onze cultuur en onze identiteit worden bepaald door de aardappel. Een aardappel wordt vaak als iets heel gewoons gezien, maar achter die aardappel schuilt een verhaal over duurzaamheid en kansen in een keten vol verschillende expertises en mensen.
De Aardappeleters
Vroeger waren aardappelen vooral voor de armen. Ze waren goedkoop, makkelijk en snel klaar te maken en bovendien voedzaam.
Waar komt dit Oer-Hollandse
icoon oorspronkelijk vandaan?
Aardappels komen oorspronkelijk uit Peru. En vanuit Peru zijn ze in 1536 naar Spanje gekomen. Tijdens de Spaanse bezetting van Nederland werd de aardappel hier voor het eerst geïntroduceerd. Carolus Clusius, een belangrijk arts en botanicus, zou de eerste aardappel in Nederland hebben geplant in de botanische tuinen in Leiden.
De aardappel mag dan oorspronkelijk een Spanjaard zijn, het zijn de Nederlanders die hem groot hebben gemaakt. Zoals de Italianen opgroeien met pasta, groeien Nederlanders op met aardappelen. De aardappel vormt een oer-Hollands icoon. Veel nieuwe rassen worden hier bedacht en verbouwd. We zijn er wereldberoemd mee geworden, overal eten ze onze aardappels.
Hoe groeit de aardappel eigenlijk?
Een veld vol
De cyclus van een moederknol op een aardappelveld
Wist je dat?
Watergebruik
… om een hamburger te produceren 2.500 liter water nodig is en voor een aardappel maar 25 liter?
Zuinig
Belangrijk
… de aardappel, na maïs, tarwe en rijst, het belangrijkste voedselgewas ter wereld is?
Nachtschade
… de aardappel (net als de tomaat, aubergine, paprika en rode peper) tot de familie van de nachtschade behoort?
Rotatie
… er niet zoiets bestaat als een aardappelboer? De aardappel is een van de rotatiegewassen van een akkerbouwer. Hij teelt meerdere gewassen die elkaar opvolgen in dezelfde grond.
Aardappelrassen
… er meer dan duizend verschillende aardappelrassen zijn in een verrassende verscheidenheid aan kleuren, vormen en maten?
Voedingswaarde
… een kilo gekookte aardappels minder calorieën bevat dan een kilo rijst of pasta. Bovendien voorzien aardappelen je van de nodige vitamines en mineralen. De vezels in aardappels dragen bij aan een gezonde darmfunctie en bevorderen een goed lichaamsgewicht.
Spekjes
… slechts de helft van onze aardappelen ook direct als aardappel wordt geconsumeerd. Van de andere helft is een gedeelte pootaardappelen, aardappelen die het jaar erop geplant worden voor nieuwe aardappels en de rest zijn de zetmeelaardappels, die kan je gebruiken voor papier of bijvoorbeeld spekjes.
In alle soorten en maten
Aardappels zijn er in alle vormen en maten: paarse, bruine, gele, dikke, dunne, ronde, zachte, kleine en hele grote aardappels. Ieder aardappel heeft zijn eigen specialiteit: je kan aardappels koken, bakken, frituren, roosteren, stoven, raspen, ovenbakken, gratineren, pureren, poffen, wokken en stomen.
Het Bintje
Veel nieuwe rassen worden hier bedacht en verbouwd. We zijn er wereldberoemd mee geworden – overal eten ze onze aardappels. De succesvolste aardappel ooit is het Bintje; deze staat aan de basis van de aardappelbusiness. De Nederlander raakte eraan verslaafd, en de industrie groeide als kool.
Het Bintje is een zogenaamde allround-aardappel. Een multifunctionele aardappel met een heel kort groeiseizoen, een pieper die op alle vlakken weet te presteren en zelfs zijn eigen monument heeft. De export was gigantisch.
Maar Bintje had ook veel nadelen: het is een wat gevoelige aardappel die wat sneller ziek kan worden. Na een rel rondom de gifpieper nam de populariteit van het Bintje flink af en dat heeft er weer voor gezorgd dat men op zoek ging naar nieuwe rassen.
De gifpieper
Een high tech toekomst
voor onze aardappel
Volop kansen in de aardappelindustrie, al helemaal wanneer app-bouwers, designers en programmeurs zich met dit oer-Hollandse icoon gaan bemoeien. Dit duurzame gewas heeft de toekomst maar wil de aardappel een oer-Hollandse icoon blijven, dan zijn er wel wat uitdagingen.
Nederland is een klein land, en de aardappel heeft grond nodig. De akkerbouwgronden zullen in de toekomst eerder kleiner dan groter worden, doordat we het belangrijk vinden om grond vrij te maken voor woningen, wegen en natuur. Méér kwalitatief produceren op dezelfde grond is dus de enige weg vooruit. Om dit te doen moeten we in de eerste plaats slimmer omgaan met alle data die er rondom de aardappel te vinden is. En er is meer kennis nodig. Kennis over bodem, klimaat, veredeling, mechanisatie, ruimtelijke ordening.
Het eerste aardappellectoraat bestaat al, op de Aeres Hogeschool in Dronten. En het duurt waarschijnlijk niet lang voordat elke aardappelboer een dashboard vol datametingen heeft en de aardappelindustrie zijn eerste robots introduceert.
Aardappel als een big data bommetje
Achter de oer-Hollandse aardappel gaat een hele wereld schuil. En zo is het bij elk product dat op ons bord terecht komt. Van grond tot mond, de aardappelwereld zit vol van geschiedenis en elke stap in de keten kent zijn eigen uitdagingen en kansen. Maar een ding lijkt zeker: dit gewas is zo simpel niet en speelt een hoofdrol in ons dieet, nu en hopelijk ook in de toekomst:
Lang leve
de aardappel
